Giới thiệu
Viêm gan B là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm liên quan đến gan, gây nên tình trạng viêm gan cấp hoặc mãn tính, thậm chí dẫn đến xơ gan, ung thư gan nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Tại Việt Nam, viêm gan B đang là vấn đề y tế công cộng nghiêm trọng với tỷ lệ nhiễm cao, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người dân. Mặc dù vậy, vẫn tồn tại nhiều hiểu lầm phổ biến về cách thức lây truyền của loại virus này gây nên các hành vi phòng tránh không khoa học.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu rõ ràng ba con đường lây truyền chính của viêm gan B, đồng thời làm sáng tỏ những nhầm lẫn phổ biến như virus có thể lây qua tiếp xúc thông thường, dùng chung thức ăn hay muỗi đốt – điều không đúng về mặt khoa học. Chúng tôi cũng nhấn mạnh vai trò thiết yếu của tiêm chủng, nhất là tiêm cho trẻ sơ sinh trong vòng 24 giờ đầu sau sinh, và việc sàng lọc người lớn nhằm phát hiện và quản lý những người mang virus mạn tính. Qua đó, người đọc sẽ trang bị được kiến thức đúng đắn để bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi căn bệnh này.
Viêm gan B là gì và tác động đến sức khỏe?
Viêm gan B là một bệnh lý do virus viêm gan B (HBV) gây ra, tấn công tế bào gan và gây viêm nhiễm. Bệnh có thể biểu hiện dưới dạng cấp tính với các dấu hiệu như mệt mỏi, vàng da, đau hạ sườn phải… hoặc diễn tiến thành mạn tính trong nhiều năm mà không có triệu chứng rõ ràng, nhưng âm thầm phá hủy gan và làm tăng nguy cơ xơ gan, ung thư gan.
Tại Việt Nam, theo các nghiên cứu dịch tễ, tỷ lệ người mang virus viêm gan B mạn tính dao động khoảng 8-20%, là mức cao so với nhiều quốc gia khác trên thế giới. Do đó, việc hiểu đúng về đường lây truyền và phòng ngừa bệnh là ưu tiên hàng đầu để giảm gánh nặng bệnh tật.
Ba con đường lây truyền chính của viêm gan B
1. Lây truyền từ mẹ sang con khi sinh
Đây là con đường lây truyền phổ biến nhất tại các quốc gia có tỷ lệ viêm gan B cao như Việt Nam. Virus HBV có thể truyền từ mẹ sang con ngay trong quá trình sinh thường hoặc sinh mổ, khi máu hoặc dịch cơ thể nhiễm virus của mẹ tiếp xúc với niêm mạc hoặc vết thương nhỏ của bé. Nếu không được phòng ngừa, khoảng 90% trẻ sinh ra từ mẹ mang virus có thể nhiễm HBV và phát triển thành mạn tính.
2. Lây truyền qua tiếp xúc với máu hoặc các dịch cơ thể chứa virus
Virus viêm gan B có thể tồn tại trong máu, dịch tiết, tinh dịch… nên mọi hình thức tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc dịch cơ thể có chứa virus đều có nguy cơ lây bệnh. Các ví dụ điển hình là:
- Chia sẻ kim tiêm hoặc các dụng cụ chích, xăm có sử dụng chung không được khử trùng đúng cách.
- Truyền máu hoặc các sản phẩm máu không được sàng lọc kỹ.
- Tiếp xúc với vết thương hở của người bị nhiễm bệnh.
3. Lây truyền qua quan hệ tình dục không an toàn
Quan hệ tình dục không sử dụng biện pháp bảo vệ với người bị nhiễm viêm gan B là con đường lây truyền quan trọng khác. Virus có thể có trong tinh dịch và dịch âm đạo, dễ dàng truyền sang đối tác thông qua các vết tổn thương niêm mạc trong quá trình quan hệ.
Những hiểu lầm phổ biến cần được bóc tách
Tại Việt Nam, tồn tại nhiều quan niệm sai lầm về cách thức lây truyền viêm gan B, làm tăng rào cản trong việc phòng chống bệnh hiệu quả:
| Hiểu lầm phổ biến | Thực tế khoa học |
|————————————–|——————————————————-|
| Lây qua ăn uống chung hoặc dùng bát đũa chung | Viêm gan B không lây qua tiếp xúc gián tiếp như dùng chung bát đũa, chén đĩa, thức ăn, nước uống. |
| Có thể bị truyền bệnh qua muỗi đốt | Virus viêm gan B không phải là virus truyền qua đường trung gian do côn trùng. Muỗi không truyền virus này. |
| Bệnh lây qua hôn hoặc ôm ấp thông thường | Viêm gan B không lây qua nước bọt khi hôn hay tiếp xúc thân mật không gây tổn thương da niêm mạc. |
| Có thể lây qua tiếp xúc hàng ngày như bắt tay, ngồi cạnh | Việc tiếp xúc thông thường như bắt tay, ngồi gần không làm lây truyền viêm gan B. |
Hiểu chính xác về những điều này giúp người dân giảm lo sợ không cần thiết và tạo dựng môi trường sống không kỳ thị với người bị nhiễm HBV.
Tiêm vắc-xin viêm gan B: Công cụ hiệu quả và an toàn
Vắc-xin viêm gan B là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất hiện nay được khuyến cáo trên toàn cầu và được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đưa vào lịch tiêm chủng mở rộng cho trẻ em. Vắc-xin tạo ra miễn dịch chủ động giúp cơ thể sản sinh kháng thể chống lại virus khi tiếp xúc thực tế.
Đặc biệt, tiêm vắc-xin trong vòng 24 giờ sau khi sinh là bước quan trọng nhằm ngăn chặn sự lây truyền từ mẹ sang con, là thời điểm vàng để bảo vệ bé ngay từ đầu. Hơn nữa, việc tiêm đủ 3 mũi vắc-xin trong vòng 6 tháng đầu đời giúp trẻ đạt được mức miễn dịch cao và bảo vệ lâu dài.
Vắc-xin viêm gan B được chứng minh an toàn, với tỉ lệ phản ứng phụ rất thấp, thường chỉ là nhẹ và tạm thời như đau chỗ tiêm hoặc sốt nhẹ.
Khám sàng lọc và phòng ngừa cho người lớn
Ngoài tiêm phòng cho trẻ, việc sàng lọc tình trạng nhiễm virus viêm gan B ở người lớn cũng rất cần thiết, nhất là những nhóm nguy cơ như người có quan hệ tình dục không an toàn, người tiêm chích ma túy, người có người thân mang virus hoặc những người chuẩn bị mang thai.
Nếu phát hiện có virus, bệnh nhân sẽ được quản lý, theo dõi và điều trị thích hợp nhằm giảm thiểu biến chứng nguy hiểm về sau.
Một số lời khuyên thực tiễn giúp phòng tránh hiệu quả
- Đảm bảo tiêm phòng vắc-xin đầy đủ cho trẻ sơ sinh và người chưa được tiêm chủng.
- Sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục để giảm nguy cơ lây nhiễm.
- Không dùng chung kim tiêm, các dụng cụ y tế – thẩm mỹ có xâm nhập da.
- Truyền máu và các chế phẩm máu chỉ nên được tiến hành tại các cơ sở y tế uy tín có sàng lọc virus đầy đủ.
- Giữ vết thương hở sạch sẽ và tránh tiếp xúc trực tiếp với máu, dịch cơ thể của người khác.
- Khám sức khỏe định kỳ và xét nghiệm viêm gan B để phát hiện sớm.
Kịch bản bệnh nhân: Câu chuyện của chị Linh
Chị Linh, 28 tuổi, sống tại Hà Nội, phát hiện mắc viêm gan B mạn tính trong một lần khám sức khỏe định kỳ. Chị chia sẻ, trước đây chị thường có suy nghĩ nhầm lẫn rằng viêm gan B có thể lây qua ăn uống hay qua muỗi đốt nên rất ngại tiếp xúc với người thân mắc bệnh. Nhưng sau khi tham khảo thông tin và tư vấn bác sĩ, chị hiểu rõ hơn về con đường lây, nhận ra mình không cần thiết phải tránh xa mọi người thân khi không có tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc quan hệ tình dục.
Chị Linh cũng tích cực theo dõi sức khỏe, chủ động truyền thông cho gia đình tiêm vắc-xin cho con và các thành viên khác, đồng thời khuyến khích người thân đi sàng lọc và tham vấn ý kiến chuyên môn. Qua đó, chị không chỉ bảo vệ sức khỏe bản thân mà còn góp phần giảm sự kỳ thị và nâng cao hiểu biết cộng đồng.
Kết luận
Viêm gan B là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh hiệu quả nếu người dân hiểu đúng về các con đường lây truyền chính cũng như từng bước áp dụng các biện pháp phòng ngừa khoa học. Tiêm vắc-xin cho trẻ sơ sinh trong vòng 24 giờ đầu và tiêm chủng đầy đủ là bước đệm để bảo vệ thế hệ tương lai khỏi căn bệnh này. Đồng thời, việc sàng lọc, xét nghiệm và quản lý bệnh cho người lớn mang virus cũng giúp hạn chế biến chứng và giảm gánh nặng cho xã hội.
Để đạt được mục tiêu này, bên cạnh sự nỗ lực của ngành y tế, mỗi người chúng ta cần nâng cao hiểu biết, loại bỏ các hiểu lầm sai lệch và áp dụng lối sống lành mạnh, đúng cách. Việc làm đó không chỉ bảo vệ chính bạn mà còn góp phần tạo ra một cộng đồng khỏe mạnh, không có kỳ thị đối với người bệnh.
Kiến thức là sức mạnh, và trong cuộc chiến chống viêm gan B, một cộng đồng hiểu biết chính là hàng rào phòng thủ bền vững nhất.
