Giới thiệu
Tại Việt Nam, nhiều gia đình trẻ phải sống xa quê hương vì công việc, để lại ông bà cha mẹ ở quê không ít lúc cảm thấy cô đơn. Việc dành nhiều thời gian cho mạng xã hội như Facebook, Zalo và YouTube giúp người cao tuổi duy trì liên lạc và giải trí, nhưng đồng thời cũng phát sinh nhiều nguy cơ về sức khỏe tâm thần và rủi ro từ tin giả hoặc lừa đảo trên mạng. Bài viết này sẽ chia sẻ tác hại của cô đơn, những ảnh hưởng đến sức khỏe và cách gia đình có thể thiết lập các phương thức kết nối ý nghĩa cũng như kỹ năng số giúp bảo vệ người thân lớn tuổi.
Hiểu về cô đơn và tác động đến sức khỏe tâm thần người lớn tuổi
Cô đơn không chỉ là cảm giác trống trải mà còn liên quan mật thiết đến các vấn đề như trầm cảm, mất ngủ và suy giảm nhận thức theo thời gian. Những người cao tuổi ở Việt Nam, nếu thiếu giao tiếp xã hội, có nguy cơ cao phát triển các bệnh lý tâm thần hoặc suy giảm trí nhớ. Phân tích các nghiên cứu cho thấy, sự cô đơn mạn tính ảnh hưởng xấu đến chất lượng giấc ngủ, tăng stress căng thẳng và góp phần vào sự suy giảm chức năng thần kinh.
Ví dụ, bà Mai, 72 tuổi ở Quảng Nam, kể rằng khi các con đi làm xa, bà thường lên Facebook và xem video trên YouTube hàng giờ mỗi ngày. Dần dần, bà cảm thấy lo lắng vô cớ và mất ngủ nhiều hơn, đồng thời cũng tin vào những tin đồn không chính xác về thuốc chữa bệnh, dẫn đến sức khoẻ ngày một suy giảm.
Các thói quen gắn kết gia đình: Người cao tuổi và con cháu gắn bó hơn
Để giảm thiểu cô đơn, gia đình nên thiết lập các ritual (thói quen) kết nối đều đặn, ví dụ:
- Cuộc gọi video định kỳ: Lên lịch mỗi tuần ít nhất một lần để trò chuyện trực tuyến, chia sẻ bữa ăn hoặc xem cùng nhau một chương trình, giúp ông bà cảm thấy gần gũi và không bị bỏ rơi.
- Sở thích chung: Khuyến khích các hoạt động như làm vườn, đi bộ nhóm, tham gia sự kiện cộng đồng, đến chùa hay đền địa phương để tăng tương tác xã hội và cải thiện sức khỏe thể chất.
- Dự án giữa ông bà và cháu: Các hoạt động chung như cùng nhau nấu ăn, làm thủ công hoặc dạy học kỹ năng nhỏ cho trẻ giúp thắt chặt tình cảm và tạo niềm vui cho cả hai thế hệ.
Nâng cao kỹ năng số: Giúp người cao tuổi an toàn trên không gian mạng
Người cao tuổi ở Việt Nam thường tiếp xúc với mạng xã hội nhưng chưa có kiến thức đầy đủ về an toàn số, điều này dễ khiến họ trở thành mục tiêu của tin giả, clickbait và lừa đảo tài chính.
- Buổi học "Tech Buddy": Con cháu hoặc tình nguyện viên có thể hướng dẫn ông bà cách sử dụng các tính năng cơ bản như chặn/khiếu nại tài khoản, cài đặt riêng tư, và cách nhận diện tin đồn hoặc thông tin chưa xác thực.
- Tư vấn nguồn tin đáng tin cậy: Hướng dẫn kiểm chứng thông tin qua các trang báo chính thống trong nước như VnExpress, Tuổi Trẻ hoặc các cơ quan truyền thông uy tín để tránh bị ảnh hưởng bởi tin sai lệch.
Nhận biết và ứng xử khi có dấu hiệu cô đơn hoặc rủi ro
Gia đình cần tinh tế phát hiện các dấu hiệu ông bà hoặc cha mẹ có biểu hiện rút lui xã hội, giao tiếp kém, hoặc thực hiện các giao dịch tài chính bất thường. Khi gặp trường hợp này, hãy:
- Trò chuyện từ tốn, thể hiện sự quan tâm và lắng nghe thay vì la mắng hay phán xét.
- Tìm kiếm sự giúp đỡ của chuyên gia tâm lý hoặc các nhóm hỗ trợ cộng đồng nếu cần thiết.
- Kích hoạt các mối liên kết xã hội như nhóm sinh hoạt người cao tuổi hoặc hoạt động tình nguyện để ông bà cảm nhận có giá trị và mục đích.
Kết luận
Cô đơn ở người cao tuổi là vấn đề cần quan tâm không chỉ bởi nguy cơ về sức khỏe tâm thần mà còn do sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số cùng các hệ lụy từ thông tin sai lệch. Gia đình là cầu nối quan trọng nhất trong việc giúp người thân lớn tuổi giữ kết nối xã hội, nâng cao kỹ năng số để tránh bị lợi dụng, đồng thời tạo ra các hoạt động vui khỏe, ý nghĩa giúp họ cảm thấy hạnh phúc và trọn vẹn hơn trong cuộc sống. Đừng quên rằng sự đồng hành và thấu hiểu chính là chìa khóa để xóa nhòa nỗi cô đơn ở người thân của chúng ta.
