Khám Sức Khỏe Định Kỳ Dành Cho Người Trên 60 Tuổi: 5 Xét Nghiệm Không Thể Bỏ Qua

Giới thiệu

Việt Nam đang chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng của dân số người cao tuổi. Theo Tổng cục Thống kê, năm 2023, nhóm dân cư trên 60 tuổi chiếm khoảng 13,6% tổng dân số và dự kiến sẽ tiếp tục tăng trong những năm tới. Quá trình lão hóa đi kèm với nguy cơ mắc các bệnh mạn tính cao hơn, như bệnh tim mạch, tiểu đường, loãng xương và ung thư. Những bệnh lý này thường âm thầm tiến triển và có thể gây những biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện sớm. Chính vì thế, việc thực hiện các xét nghiệm sàng lọc định kỳ là một bước quan trọng trong chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh lý, phòng ngừa biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Bằng chứng khoa học và lâm sàng

Sàng lọc bệnh tim mạch: Đo huyết áp và xét nghiệm cholesterol

Bệnh tim mạch là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở người cao tuổi. Huyết áp cao (tăng huyết áp) và rối loạn lipid máu (cholesterol cao) là những yếu tố nguy cơ lớn. Theo Hướng dẫn ESC 2021 về quản lý huyết áp, đo huyết áp thường xuyên giúp phát hiện tăng huyết áp sớm, từ đó điều trị kịp thời để giảm nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim. Xét nghiệm lipid máu bao gồm cholesterol toàn phần, LDL, HDL và triglyceride cung cấp cái nhìn toàn diện về nguy cơ xơ vữa động mạch.

Kiểm tra đường huyết nhằm sàng lọc tiểu đường

Tiểu đường typ 2 thường xuất hiện ở tuổi trung niên và cao tuổi. Có khoảng 20% đến 30% người trên 60 tuổi có thể bị tiểu đường hoặc tiền tiểu đường mà chưa được chẩn đoán. Xét nghiệm đường huyết lúc đói hoặc test dung nạp glucose giúp nhận diện sớm bệnh, từ đó can thiệp bằng điều chỉnh chế độ ăn uống, tập luyện và thuốc men hiệu quả.

Xét nghiệm chức năng gan – thận

Chức năng gan và thận có xu hướng suy giảm theo tuổi tác, đồng thời người cao tuổi thường dùng nhiều thuốc và thực phẩm bổ sung có thể gây ảnh hưởng các cơ quan này. Các xét nghiệm bao gồm AST, ALT, creatinine huyết thanh, và tỉ lệ lọc cầu thận (eGFR) giúp phát hiện các bất thường chức năng gan, thận để phòng ngừa suy gan, suy thận tiến triển.

Đánh giá mật độ xương

Loãng xương là một vấn đề phổ biến gây nguy cơ gãy xương cao ở người già, ảnh hưởng lớn đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống. Đo mật độ xương bằng phương pháp DXA (Dual-energy X-ray absorptiometry) được các tổ chức y tế khuyến cáo thực hiện cho người trên 60 tuổi, đặc biệt là phụ nữ sau mãn kinh.

Sàng lọc ung thư theo giới tính

Ung thư là một trong các nguyên nhân gây tử vong hàng đầu cả nước. Sàng lọc sớm một số loại ung thư có thể giảm đáng kể nguy cơ tử vong và chi phí điều trị. Với nam giới, xét nghiệm PSA và khám tiền liệt tuyến giúp phát hiện sớm ung thư tiền liệt tuyến. Với nữ giới, khám vú định kỳ, thực hiện chụp nhũ ảnh và xét nghiệm Pap smear giúp phát hiện ung thư vú và ung thư cổ tử cung. Sàng lọc ung thư đại tràng thông qua nội soi đại tràng hoặc test máu trong phân cũng đặc biệt quan trọng với cả hai giới.

Những quan niệm sai lầm phổ biến và hành vi có hại

Nhiều người cao tuổi tại Việt Nam vẫn thường có quan niệm chỉ cần đi khám hoặc làm xét nghiệm khi cảm thấy đã bị bệnh, dẫn đến phát hiện trễ các bệnh mạn tính. Ngoài ra, nhiều người tự chẩn đoán bằng cách dựa vào triệu chứng hoặc tìm kiếm thông tin trên mạng, thậm chí tự ý dùng các loại thuốc bổ và thực phẩm chức năng mà không có chỉ định của bác sĩ, tiềm ẩn những rủi ro sức khỏe như tương tác thuốc hay tác dụng phụ.

Bảng dưới đây trình bày một số quan niệm sai lầm và sự thật về khám sàng lọc:

Thực hành chăm sóc sức khỏe đúng hướng

Người cao tuổi nên chủ động đi khám sức khỏe định kỳ hàng năm hoặc theo chỉ định của bác sĩ. Việc thực hiện đủ các xét nghiệm sàng lọc theo khuyến cáo y tế giúp phát hiện bất thường ngay từ giai đoạn đầu.

Một số lời khuyên thực tế cho người cao tuổi và người chăm sóc:

– Đặt lịch khám định kỳ ít nhất mỗi năm một lần.
– Thảo luận với bác sĩ về các xét nghiệm cần thiết dựa vào tuổi tác, giới tính và tiền sử bệnh lý cá nhân.
– Không tự ý sử dụng thuốc hoặc thực phẩm chức năng mà không có hướng dẫn y tế.
– Duy trì lối sống lành mạnh: chế độ ăn cân đối, tập thể dục phù hợp, tránh thuốc lá và rượu bia.

Khuyến cáo từ chuyên gia

TS. Nguyễn Phương Lan, chuyên gia Nội tiết – Đái tháo đường tại Bệnh viện Bạch Mai, cho biết: “Ở Việt Nam, chúng ta cần nâng cao nhận thức về vai trò của sàng lọc sức khỏe cho người cao tuổi. Việc đi khám sức khỏe định kỳ không chỉ giúp phát hiện sớm các bệnh lý nguy hiểm mà còn tạo điều kiện để kiểm soát, điều trị hiệu quả, giảm tỷ lệ biến chứng và tử vong.”

Bác sĩ Lê Văn Hưng, chuyên gia Tim mạch của Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, nhấn mạnh: “Đo huyết áp và xét nghiệm cholesterol đơn giản nhưng mang lại giá trị phòng ngừa rất lớn cho người cao tuổi. Ngoài ra, sàng lọc ung thư phù hợp theo từng giới cũng rất quan trọng trong chiến lược nâng cao chất lượng sống cho người cao tuổi.”

Tình huống bệnh nhân minh họa

Ông John, 65 tuổi, sống tại Hà Nội, từng chủ quan không đi khám sức khỏe định kỳ vì cảm thấy khỏe mạnh. Một lần ông bị chóng mặt nhẹ khi đi làm vườn, đi khám mới phát hiện huyết áp cao và mức cholesterol LDL cao. Qua quá trình điều trị và thay đổi lối sống theo hướng dẫn, ông đã kiểm soát tốt các chỉ số này và tránh được nguy cơ đột quỵ.

Câu chuyện của ông John minh họa tầm quan trọng của việc khám sàng lọc định kỳ, giúp phát hiện sớm nguy cơ bệnh tim mạch ngay cả khi các triệu chứng chưa rõ ràng.

Kết luận

Sàng lọc sức khỏe định kỳ là chìa khóa giúp người trên 60 tuổi tại Việt Nam phát hiện, quản lý hiệu quả các bệnh mạn tính phổ biến như tim mạch, tiểu đường, loãng xương và ung thư. Bằng cách thay đổi quan niệm sai lầm, khuyến khích thăm khám y tế chuyên nghiệp và duy trì thực hành sức khỏe đúng hướng, cộng đồng có thể nâng cao chất lượng cuộc sống và giảm gánh nặng bệnh tật liên quan đến tuổi già. Việc này không chỉ có ý nghĩa về mặt cá nhân mà còn đóng góp vào cải thiện hệ thống y tế và xã hội.