Giới thiệu
Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng, trẻ em Việt Nam ngày càng gắn bó với các thiết bị điện tử cá nhân như điện thoại thông minh, máy tính bảng và máy nghe nhạc. Việc sử dụng tai nghe trở nên phổ biến hỗ trợ nhu cầu giải trí và học tập. Tuy nhiên, sự tiếp xúc thường xuyên với âm thanh với mức âm lượng cao từ tai nghe đang là mối quan tâm của các chuyên gia về sức khỏe thính lực trẻ em. Tổn thương thính lực do tiếng ồn (noise-induced hearing loss) trở thành nguy cơ tiềm ẩn và ảnh hưởng lâu dài đến phát triển ngôn ngữ, học tập và giao tiếp xã hội ở trẻ.
Song song đó, các chương trình sàng lọc thính lực học đường ở Việt Nam đang được triển khai nhằm phát hiện sớm các rối loạn thính lực, từ đó có chiến lược can thiệp kịp thời để giảm thiểu hậu quả. Một vấn đề thú vị bên cạnh đó là việc sử dụng trà lá dâu (trà lá dâu tằm), một thức uống truyền thống được biết đến với tác dụng hỗ trợ tuần hoàn và tăng cường sức khỏe chung, đang được nhiều gia đình tin dùng với kỳ vọng cải thiện sức khỏe tai, tuy nhiên chưa có bằng chứng khoa học rõ ràng chứng minh lợi ích trực tiếp đối với thính lực.
Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về mối nguy hại khi sử dụng tai nghe quá âm lượng cho trẻ em Việt Nam, cập nhật về các chương trình sàng lọc thính lực học đường, phân tích vai trò của trà lá dâu, đồng thời đưa ra lời khuyên thực tế cho phụ huynh trong việc bảo vệ sức khỏe thính lực cho con em mình.
Những bằng chứng khoa học về nguy cơ tổn thương thính lực do sử dụng tai nghe
Suy giảm thính lực do tiếng ồn
Tổn thương thính lực do tiếng ồn (Noise-Induced Hearing Loss – NIHL) là hiện tượng mất thính lực xảy ra do tiếp xúc lâu dài hoặc thường xuyên với âm thanh có cường độ cao. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện nay khoảng 1,1 tỷ thanh thiếu niên trên toàn cầu có nguy cơ bị tổn thương thính lực do tiếp xúc với âm thanh quá lớn từ thiết bị tai nghe cá nhân và các môi trường ồn ào khác.
Nhiều nghiên cứu cho thấy trẻ em và thanh thiếu niên là nhóm dễ bị tổn thương bởi vì cấu trúc và chức năng của tai chưa hoàn thiện đầy đủ và thính lực còn nhạy cảm hơn so với người lớn. Việc sử dụng tai nghe với âm lượng trên 85 decibel trong thời gian dài có thể gây ra tổn thương tế bào lông trong tai trong, dẫn đến mất thính lực vĩnh viễn.
Thực trạng ở Việt Nam
Theo các khảo sát tại Việt Nam, thói quen sử dụng tai nghe với âm lượng lớn phổ biến ở học sinh, sinh viên, đặc biệt là khi nghe nhạc, xem phim hay chơi game trên thiết bị cá nhân. Điều này làm tăng rủi ro mắc các vấn đề về thính lực từ sớm. Nhiều gia đình chưa nhận thức đầy đủ về nguy cơ cũng như cách bảo vệ thính lực cho trẻ em.
Chương trình sàng lọc thính lực học đường tại Việt Nam
Để chủ động phòng ngừa và phát hiện sớm các rối loạn thính lực, một số tỉnh thành ở Việt Nam đã triển khai chương trình sàng lọc thính lực định kỳ cho học sinh tiểu học và trung học cơ sở. Hoạt động này giúp phát hiện những học sinh có dấu hiệu hiện tượng suy giảm thính lực bước đầu, từ đó có can thiệp y tế, tư vấn phục hồi chức năng và hướng dẫn phụ huynh.
Chương trình sàng lọc thường bao gồm kiểm tra thính lực bằng máy đo thính lực chuẩn (audiometer), đánh giá khả năng nghe ở nhiều tần số âm thanh khác nhau. Kết quả được ghi nhận và theo dõi định kỳ, phối hợp với sự tham gia của giáo viên, nhân viên y tế trường học và chuyên gia về tai mũi họng.
Vai trò của trà lá dâu (trà lá dâu tằm) trong sức khỏe thính lực
Trà lá dâu là thức uống truyền thống tại Việt Nam, được làm từ lá cây dâu tằm, thường được biết đến với nhiều tác dụng đối với sức khỏe như hỗ trợ tuần hoàn, cải thiện tình trạng mệt mỏi, tăng cường sức đề kháng. Một số người tin rằng trà lá dâu có thể giúp cải thiện lưu thông máu lên tai hoặc giảm viêm, từ đó bảo vệ thính lực.
Tuy nhiên đến nay, chưa có bằng chứng khoa học đủ mạnh chứng minh trà lá dâu có tác dụng trực tiếp và cụ thể trên hệ thống thính giác, hoặc ngăn ngừa tổn thương thính lực. Việc uống trà lá dâu có thể hỗ trợ sức khỏe chung, nhưng không nên xem như giải pháp thay thế cho các biện pháp y tế dự phòng và kiểm tra thính lực định kỳ.
Những hiểu lầm phổ biến và hành vi nguy hại
– Nghe nhạc quá to trên tai nghe trong thời gian dài: Đa số trẻ em và thanh thiếu niên không ý thức được mức âm lượng an toàn, thường bật quá lớn, kéo dài từ 1-2 giờ hoặc lâu hơn.
– Thiếu kiểm soát của phụ huynh: Việc không giới hạn thời gian nghe, không kiểm tra âm lượng khiến trẻ dễ bị tổn thương thính lực mà không hay biết.
– Quan niệm sai lầm về trà lá dâu: Tin rằng uống trà lá dâu sẽ chữa được các bệnh về tai, hoặc thay thế được các biện pháp bảo vệ thính lực chính thống.
Thực hành bảo vệ thính lực đúng cách cho trẻ em
Phụ huynh và những người chăm sóc có thể áp dụng một số cách đơn giản nhưng hiệu quả để bảo vệ thính lực cho trẻ:
| Hành động | Mô tả |
|—|—|
| Giới hạn âm lượng | Không cho phép trẻ bật tai nghe trên 60% công suất và kiểm tra lại bằng ứng dụng đo âm lượng nếu có |
| Hạn chế thời gian dùng tai nghe | Mỗi lần nghe không quá 1 giờ, nghỉ giữa các lần để tai có thời gian hồi phục |
| Sử dụng tai nghe chống ồn | Giúp giảm tiếng ồn bên ngoài, trẻ không cần bật lớn âm thanh |
| Tham gia sàng lọc thính lực định kỳ | Phát hiện nhanh các dấu hiệu thay đổi và can thiệp kịp thời |
| Dạy trẻ thói quen an toàn nghe | Hiểu rõ nguy cơ đau tai, ù tai, khó nghe và biết cách báo cho người lớn |
Kịch bản bệnh nhân minh họa
Nam, 12 tuổi, học sinh lớp 7 tại Hà Nội, thường xuyên nghe nhạc bằng tai nghe hàng ngày trong khoảng 2-3 giờ với âm lượng lớn. Gần đây, cậu bé phàn nàn về cảm giác ù tai, khó nghe bạn bè nói chuyện trong lớp. Qua chương trình sàng lọc thính lực của trường, Nam được phát hiện có giảm thính lực nhẹ. Sau đó, phụ huynh được tư vấn về việc giảm âm lượng tai nghe, giới hạn thời gian nghe và đưa Nam đi khám chuyên khoa tai mũi họng. Bên cạnh đó, gia đình cho Nam uống trà lá dâu hàng ngày như truyền thống nhưng được khuyến cáo đây chỉ là hỗ trợ sức khỏe chung chứ không thể thay thế biện pháp y tế. Qua vài tháng tuân thủ đúng hướng dẫn, tình trạng thính lực của Nam ổn định và cải thiện. Trường hợp này nhấn mạnh sự cần thiết của sàng lọc và kiểm soát thói quen sử dụng tai nghe của trẻ.
Kết luận
Tổn thương thính lực do sử dụng tai nghe với âm lượng cao là vấn đề sức khỏe quan trọng ở trẻ em Việt Nam hiện nay. Các chương trình sàng lọc thính lực học đường đang giúp phát hiện sớm và hỗ trợ điều trị hiệu quả, góp phần giảm thiểu hậu quả lâu dài. Mặc dù trà lá dâu là thức uống truyền thống với nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe, chưa có bằng chứng khoa học nào chứng minh lợi ích trực tiếp trong bảo vệ thính lực.
Việc bảo vệ thính lực trẻ em cần sự phối hợp chặt chẽ giữa phụ huynh, nhà trường và y tế, thông qua kiểm soát âm lượng, giới hạn thời gian sử dụng tai nghe, giáo dục thói quen nghe an toàn và sàng lọc định kỳ. Chỉ có như vậy, thế hệ tương lai mới có thể được bảo vệ hiệu quả khỏi nguy cơ mất thính lực do tiếng ồn.
