Giới thiệu
Trong những năm gần đây, sự phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin đã khiến trẻ em ngày càng tiếp xúc nhiều với smartphone, máy tính bảng và các thiết bị nghe nhạc cá nhân. Tai nghe trở thành người bạn đồng hành thân thiết trong sinh hoạt và học tập của các em. Tuy nhiên, mối nguy hại từ việc sử dụng tai nghe không đúng cách đang đặt thách thức lớn đối với sức khỏe thính lực trẻ em Việt Nam hiện nay. Mất thính lực do tiếp xúc tiếng ồn (noise-induced hearing loss – NIHL) là một vấn đề sức khỏe cộng đồng ngày càng gia tăng. Đồng thời, nhiều trường học tại Việt Nam đang triển khai các chương trình sàng lọc thính lực nhằm phát hiện sớm các vấn đề về thính lực ở trẻ, góp phần can thiệp kịp thời.
Bên cạnh việc giới thiệu các biện pháp bảo vệ thính lực, bài viết cũng đề cập đến vai trò của trà lá dâu – một thức uống truyền thống được nhiều người dân Việt Nam ưa chuộng vì lợi ích chăm sóc sức khỏe tổng thể. Mặc dù trà lá dâu chưa có bằng chứng khoa học chứng minh trực tiếp hỗ trợ cải thiện thính lực, tính chất chống oxy hóa của nó có thể giúp duy trì sức khỏe tổng quát cho trẻ em.
Những bằng chứng khoa học về tác hại của tai nghe không đúng cách ở trẻ em
Việc sử dụng tai nghe không kiểm soát về âm lượng và thời gian có thể làm tổn thương các tế bào lông trong ốc tai, gây suy giảm khả năng nghe âm thanh, đặc biệt là những âm thanh tần số cao. Trẻ em có thói quen tăng âm lượng tai nghe lên mức cao để che lấp tiếng ồn bên ngoài hoặc tận hưởng âm thanh sống động hơn, kéo dài thời gian nghe có thể dẫn đến tổn thương thính lực vĩnh viễn.
Một nghiên cứu trên trẻ vị thành niên cho thấy khoảng 12.5% trẻ trong độ tuổi 6-19 đang có các dấu hiệu tổn thương thính lực do tiếp xúc với tiếng ồn từ việc sử dụng tai nghe (Shargorodsky et al., 2010). Các tổn thương này có thể không được phát hiện sớm nếu không có các chương trình sàng lọc định kỳ.
Bảng dưới đây minh họa tác động của âm lượng tai nghe và thời gian nghe đến nguy cơ tổn thương thính lực:
| Âm lượng tai nghe (% mức tối đa) | Thời gian nghe mỗi ngày | Nguy cơ tổn thương thính lực |
|---|---|---|
| 60% | Dưới 60 phút | Rất thấp |
| 80% | 60 phút | Trung bình |
| 100% | 15 phút | Cao |
| 100% | Hơn 60 phút | Rất cao |
Các chuyên gia tai mũi họng khuyến cáo cha mẹ cần kiểm soát âm lượng và giới hạn thời gian sử dụng tai nghe, ưu tiên sử dụng thiết bị có bộ giới hạn âm lượng hoặc tai nghe chống ồn để giảm thiểu tác hại.
Các chương trình sàng lọc thính lực ở trường học tại Việt Nam
Nhận thức được tầm quan trọng của việc phát hiện sớm tổn thương thính lực, nhiều địa phương tại Việt Nam đã triển khai các chương trình kiểm tra sức khỏe thính lực cho học sinh ở các cấp học. Mục tiêu của các chương trình này là phát hiện sớm các bất thường về thính lực để hướng dẫn can thiệp kịp thời, giúp học sinh tránh được tình trạng suy giảm thính lực nặng hơn, ảnh hưởng đến khả năng học tập và giao tiếp.
Một số phương pháp sàng lọc phổ biến bao gồm:
– Thử nghiệm thính lực cơ bản (audiometry) giúp đánh giá khả năng nghe các tần số âm thanh khác nhau.
– Thử nghiệm otoacoustic emissions (OAE) phát hiện tổn thương tế bào lông tai.
Chương trình sàng lọc sớm được áp dụng rộng rãi ở một vài tỉnh thành như Hà Nội, TP. HCM và Đà Nẵng đã ghi nhận tỷ lệ phát hiện tổn thương thính lực tăng, góp phần nâng cao hiệu quả chăm sóc sức khỏe trẻ em.
Vai trò của trà lá dâu trong hỗ trợ sức khỏe trẻ em
Trà lá dâu là thức uống truyền thống Việt Nam được làm từ lá và cành non của cây dâu tằm. Theo Y học cổ truyền, trà lá dâu có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, hỗ trợ tiêu hóa và tăng cường sức khỏe tổng thể. Nhiều gia đình ở Việt Nam cho con trẻ sử dụng trà này như một phương thức bổ sung sức đề kháng và cải thiện sức khỏe.
Theo nghiên cứu khoa học hiện đại, trà lá dâu chứa các hợp chất chống oxy hóa như flavonoid, polyphenol có thể giúp giảm stress oxy hóa – một yếu tố góp phần gây tổn thương tế bào bao gồm tế bào thính giác trong tai. Mặc dù vậy, hiện chưa có nghiên cứu lâm sàng nào chứng minh trực tiếp trà lá dâu có khả năng ngăn ngừa hoặc cải thiện mất thính lực do tiếng ồn ở trẻ em.
Do vậy, việc dùng trà lá dâu nên được xem như một biện pháp hỗ trợ chăm sóc sức khỏe toàn diện chứ không thay thế các biện pháp phòng ngừa và khám sàng lọc thính lực chuyên nghiệp.
Những hiểu lầm phổ biến về bảo vệ thính lực trẻ em
Một số quan niệm sai lầm dễ gặp ở phụ huynh và người chăm sóc bao gồm:
1. “Tai nghe không gây hại nếu nghe nhạc yêu thích” – Âm lượng lớn, dù là nhạc yêu thích, vẫn gây hại cho thính lực.
2. “Sử dụng tai nghe thời gian ngắn không ảnh hưởng” – Tổn thương thính lực có thể tích tụ từ nhiều lần nghe dù thời gian không dài mỗi lần.
3. “Trà lá dâu có thể chữa hết mất thính lực” – Trà chỉ hỗ trợ sức khỏe tổng thể, không chữa bệnh thính lực.
4. “Phát hiện muộn thính lực vẫn có thể phục hồi hoàn toàn” – Mất thính lực do tiếng ồn thường không phục hồi hoàn toàn nếu không phát hiện sớm.
Biện pháp bảo vệ thính lực đúng cách cho trẻ em
Dưới đây là một số lời khuyên thực tiễn cho cha mẹ và giáo viên:
– Giới hạn âm lượng không vượt quá 60% mức tối đa khi sử dụng tai nghe.
– Giới hạn thời gian nghe tai nghe không quá 60 phút/lần, nên nghỉ ngơi ít nhất 10 phút giữa các lần nghe.
– Tăng cường sử dụng tai nghe chống ồn để giảm âm thanh môi trường, tránh phải tăng âm lượng.
– Khuyến khích trẻ phát triển thói quen nghe âm thanh chung như qua loa ngoài khi phù hợp.
– Tích cực tham gia các chương trình sàng lọc thính lực tại trường học để phát hiện sớm tổn thương.
– Sử dụng trà lá dâu như một phần của chế độ dinh dưỡng đa dạng nhằm nâng cao sức đề kháng, tuy nhiên không nên kỳ vọng quá mức về tác dụng cải thiện thính lực.
Góc nhìn chuyên gia và dự báo tương lai
PGS. TS. Nguyễn Thị Thu Hường, chuyên gia Tai Mũi Họng tại Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương, cho biết: “Việc bảo vệ thính lực cho trẻ em là vô cùng cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Ngoài việc kiểm soát việc sử dụng thiết bị nghe nhạc cá nhân, việc tổ chức các chương trình sàng lọc thính lực tại trường học giúp phát hiện các trường hợp mất thính lực sớm, từ đó có hướng xử trí phù hợp. Trà lá dâu và các biện pháp tăng cường sức khỏe tổng thể có thể hỗ trợ phần nào nhưng không thể thay thế các biện pháp y tế chuyên sâu.”
Trong tương lai, nhiều dự án nghiên cứu dự kiến sẽ tập trung vào việc phát triển các phương tiện dạy và học giúp tăng cường nhận thức của trẻ, phụ huynh và giáo viên về tầm quan trọng của bảo vệ thính lực, đồng thời áp dụng các công nghệ sàng lọc hiện đại để nâng cao hiệu quả phát hiện sớm.
Tình huống minh họa
Em Mai Anh, một học sinh lớp 5 tại Hà Nội, thường sử dụng tai nghe để nghe nhạc khi làm bài tập về nhà. Bố mẹ em không hạn chế âm lượng cũng như thời gian nghe. Sau một thời gian, Mai Anh bắt đầu có dấu hiệu nghe kém, khó tập trung khi thầy cô giảng bài. Nhờ thực hiện sàng lọc thính lực trong chương trình của trường, em được phát hiện có giảm khả năng nghe tần số cao. Qua tư vấn của bác sĩ tai mũi họng, gia đình đã điều chỉnh thói quen sử dụng tai nghe, đồng thời cho em duy trì uống trà lá dâu như một thói quen chăm sóc sức khỏe. Qua theo dõi, tình trạng thính lực của Mai Anh được ổn định và không tiến triển xấu thêm.
Kết luận
Việc trẻ em Việt Nam ngày càng tiếp xúc và sử dụng tai nghe cá nhân đòi hỏi sự quan tâm đúng mức từ gia đình, nhà trường và xã hội để phòng ngừa mất thính lực do tiếng ồn. Các chương trình sàng lọc thính lực tại trường học là công cụ quan trọng giúp phát hiện sớm vấn đề, từ đó can thiệp kịp thời nâng cao chất lượng cuộc sống và học tập của trẻ. Trà lá dâu là thức uống truyền thống có lợi cho sức khỏe tổng thể nhưng không thể thay thế các biện pháp phòng ngừa chuyên nghiệp.
Sự phối hợp đồng bộ giữa giáo dục phòng ngừa, thực hành nghe nhạc an toàn và chương trình sàng lọc thính lực sẽ góp phần quan trọng giúp thế hệ trẻ Việt Nam phát triển khỏe mạnh, bảo vệ thính lực trước nguy cơ từ công nghệ hiện đại.
