Giới thiệu
Ngày nay, trong môi trường làm việc sôi động và áp lực tại Việt Nam, đặc biệt là đối với những người trẻ tuổi, việc duy trì trạng thái tinh thần lạc quan và cân bằng cảm xúc là điều được đề cao. Tuy nhiên, một thực tế ít được nhìn nhận đúng là việc “cố gắng để luôn cảm thấy tốt” một cách liên tục có thể dẫn đến hiện tượng kiệt sức cảm xúc, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm thần.
Hiểu về “Kiệt sức điều chỉnh cảm xúc” là gì?
Thuật ngữ “kiệt sức điều chỉnh cảm xúc” (emotional regulation burnout) đề cập đến trạng thái mệt mỏi kéo dài do nỗ lực liên tục kiểm soát, hoặc là ép buộc bản thân duy trì cảm xúc tích cực hoặc kìm nén những cảm xúc tiêu cực. Cảm giác mệt mỏi này không chỉ đơn thuần là sự mệt mỏi về thể chất mà còn là sự xuống cấp về khả năng quản lý xúc cảm, khiến cá nhân bị tổn thương và stress mãn tính.
Ví dụ, anh Nam – một nhân viên văn phòng 28 tuổi tại TP.HCM – thường cố gắng duy trì thái độ tích cực trong môi trường làm việc cạnh tranh. Sau nhiều tháng, anh cảm thấy căng thẳng, mất ngủ và khó tập trung dù vẫn duy trì nụ cười trên môi. Đây là tín hiệu điển hình của kiệt sức điều chỉnh cảm xúc.
Văn hóa làm việc và áp lực tích cực ở Việt Nam
Văn hóa “luôn tươi cười”, luôn tràn đầy năng lượng và kiên cường là điều đáng quý, nhưng khi áp lực phải duy trì “tư duy tích cực” thành một nhiệm vụ bắt buộc, nó dễ trở thành gánh nặng. Việc phải liên tục sử dụng các kỹ thuật điều chỉnh cảm xúc như thiền, suy nghĩ tích cực hoặc tự nhủ bản thân phải mạnh mẽ, trong khi không cho phép mình nghỉ ngơi thực sự, khiến các cơ chế đối phó bị quá tải.
Điều chỉnh cảm xúc lành mạnh và sự khác biệt với đàn áp cảm xúc
Điều chỉnh cảm xúc là một kỹ năng quan trọng giúp con người đối mặt với khó khăn bằng cách nhận biết, chấp nhận và xử lý cảm xúc một cách hiệu quả. Tuy nhiên, điều quan trọng là tránh việc “đàn áp cảm xúc” – tức là cố gắng chối bỏ, trốn tránh hoặc kìm nén cảm xúc tiêu cực, làm cho cảm xúc đó không được giải tỏa, từ đó gây ra căng thẳng và tổn thương về tinh thần.
Một phương pháp điều chỉnh cảm xúc lành mạnh bao gồm việc cho phép bản thân cảm nhận cảm xúc một cách chân thật, đồng thời thực hành các kỹ năng như giải tỏa qua nói chuyện, viết nhật ký hoặc tham gia hoạt động thể chất.
Những hệ quả của việc cố gắng duy trì cảm xúc tích cực quá mức
Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng ép bản thân duy trì thái độ tích cực quá mức không những không giúp giảm stress mà còn gây rối loạn tâm lý, tăng nguy cơ rối loạn lo âu, trầm cảm, và kiệt sức.
Một nghiên cứu công bố trên tạp chí Psychological Science cho thấy, những người bị buộc phải cường điệu cảm xúc tích cực hoặc che giấu cảm xúc tiêu cực thường trải qua mức độ căng thẳng cao hơn và khả năng hồi phục sau stress bị giảm sút.
Chiến lược giúp cân bằng điều chỉnh cảm xúc
Để tránh kiệt sức điều chỉnh cảm xúc, một số chiến lược sau đây nên được áp dụng:
– Thực hành chánh niệm đúng cách: Không phải là cố gắng đẩy lùi mọi cảm xúc tiêu cực, mà là quan sát cảm xúc một cách không phán xét để hiểu rõ bản thân.
– Chấp nhận sự không hoàn hảo: Hiểu rằng không phải lúc nào cũng phải “tốt” hay “vui vẻ” mới là trạng thái bình thường.
– Xây dựng thói quen nghỉ ngơi chân thực: Tạo ra thời gian tạm nghỉ từ công việc và áp lực để tái tạo năng lượng cảm xúc.
– Tìm kiếm sự trợ giúp chuyên môn: Khi cảm thấy quá tải, nên liên hệ nhà tâm lý hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần.
– Thấu hiểu sự đa dạng cảm xúc: Cho phép mình được trải nghiệm những cảm xúc khác nhau như buồn bã, giận dữ, thất vọng thay vì cố gắng tránh né.
Tổng kết
Kiệt sức điều chỉnh cảm xúc là một thách thức tâm lý ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại, đặc biệt tại các nền văn hóa đang phát triển nhanh như Việt Nam. Việc hiểu rõ sự khác biệt giữa kỹ năng điều chỉnh cảm xúc lành mạnh và đàn áp cảm xúc là chìa khóa để duy trì sức khỏe tâm lý bền vững. Người trẻ nên học cách chấp nhận sự không hoàn hảo và biết tự thương mình như một phần trong hành trình nâng cao sức khỏe tinh thần.
Bằng cách áp dụng các phương pháp cân bằng và thực tế, chúng ta không chỉ làm việc hiệu quả hơn mà còn sống một cuộc sống thật sự an lành và hạnh phúc hơn.
