Giới thiệu
Đột quỵ, hay còn gọi là tai biến mạch máu não, là tình trạng mất chức năng não đột ngột do gián đoạn dòng máu cung cấp lên não. Ở Việt Nam, đột quỵ là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn phế, đặc biệt ở nhóm người trung niên và cao tuổi. Vì vậy, việc phòng ngừa đột quỵ và phát hiện sớm các dấu hiệu là vô cùng quan trọng, giúp tăng cơ hội hồi phục và giảm thiểu hậu quả nặng nề.
Đột quỵ là gì? Tại sao nó nguy hiểm?
Đột quỵ xảy ra khi dòng máu đến một phần não bị ngưng trệ, có thể do tắc nghẽn mạch máu (đột quỵ thiếu máu cục bộ) hoặc vỡ mạch máu (đột quỵ xuất huyết). Thiếu máu khiến tế bào não chết đi rất nhanh, gây rối loạn vận động, nhận thức, thậm chí tử vong. Thời gian vàng để điều trị can thiệp thường trong vòng 4,5 đến 6 giờ kể từ khi bắt đầu có dấu hiệu đầu tiên.
Những yếu tố nguy cơ chính
Tại Việt Nam và nhiều quốc gia khác, các yếu tố làm tăng nguy cơ đột quỵ phổ biến gồm:
– Tăng huyết áp: là yếu tố nguy cơ hàng đầu, gây áp lực lên mạch máu não.
– Hút thuốc lá: làm hẹp mạch máu, tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
– Chế độ ăn nhiều muối, nhiều chất béo bão hòa: gây tăng huyết áp và xơ vữa mạch máu.
– Béo phì, ít vận động thể chất.
– Đái tháo đường và các bệnh tim mạch khác.
Nhận biết sớm các dấu hiệu đột quỵ: Phương pháp FAST
Phát hiện nhanh các dấu hiệu đầu tiên của đột quỵ là yếu tố quyết định để cứu sống người bệnh. Phương pháp FAST là cách ghi nhớ các dấu hiệu sau:
– F (Face – Mặt): Mỉm cười, có bị méo mặt, lệch miệng hay không?
– A (Arm – Tay): Hai tay có yếu hoặc liệt một bên không thể giơ lên cùng lúc?
– S (Speech – Nói): Nói ngọng, nói không rõ hay không thể nói được?
– T (Time – Thời gian): Nếu thấy dấu hiệu bất thường trên phải gọi cấp cứu ngay, không được chờ đợi.
Ngoài ra, có thể xuất hiện triệu chứng như chóng mặt, mất thăng bằng, nhìn mờ hoặc đau đầu dữ dội bất thường.
Những quan niệm sai lầm cần tránh
Dưới đây là một số hiểu nhầm phổ biến khiến người bệnh và người thân chậm trễ xử trí đột quỵ:
– “Đợi triệu chứng tự khỏi hoặc dịu đi mới gọi cấp cứu.” Đây là quan niệm hết sức nguy hiểm vì mỗi phút trôi qua tế bào não chết đi gây hậu quả không thể phục hồi.
– “Chỉ người già mới bị đột quỵ.” Thực tế, người trung niên cũng có nguy cơ rất cao, đặc biệt nếu có các yếu tố nguy cơ.
– “Tự mua thuốc hoặc nghỉ ngơi sẽ khỏi.” Đột quỵ cần cấp cứu khẩn cấp tại bệnh viện, dùng thuốc đúng chỉ định chuyên môn.
Chiến lược phòng ngừa đột quỵ hiệu quả
Để giảm nguy cơ đột quỵ, chúng ta cần thay đổi phong cách sống và kiểm soát các yếu tố nguy cơ như sau:
1. Kiểm soát huyết áp:
– Thường xuyên đo huyết áp tại nhà hoặc cơ sở y tế.
– Tuân thủ điều trị nếu đã được chẩn đoán tăng huyết áp.
2. Bỏ thuốc lá và hạn chế tiếp xúc khói thuốc.
3. Chế độ ăn uống lành mạnh:
– Giảm muối, đường và chất béo bão hòa.
– Tăng cường rau củ, hoa quả, ngũ cốc nguyên hạt.
4. Tập thể dục đều đặn:
– Ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần.
5. Kiểm soát bệnh đái tháo đường và các bệnh tim mạch khác.
6. Kiểm soát cân nặng hợp lý.
Kịch bản bệnh nhân điển hình: trường hợp của ông David
Ông David, 55 tuổi, làm việc văn phòng, thừa cân, hút thuốc nhiều năm và thường xuyên ăn mặn. Một buổi sáng, ông thấy mặt mình bỗng nhiên lệch một bên, tay phải khó cử động và nói ngọng. Con trai ông nhanh trí gọi cấp cứu trong vòng 30 phút kể từ khi các triệu chứng xuất hiện. Nhờ được đưa vào bệnh viện kịp thời, ông David được điều trị chuyên sâu và hồi phục sau vài tuần với phục hồi chức năng tích cực.
Trường hợp ông David cho thấy vai trò quan trọng của nhận diện dấu hiệu sớm và phản ứng nhanh để cứu sống tính mạng, giảm tổn thương não.
Kết luận
Đột quỵ là một bệnh lý nguy hiểm có thể phòng ngừa và hạn chế hậu quả nếu hiểu biết đầy đủ về các yếu tố nguy cơ, thay đổi lối sống và biết nhận diện các dấu hiệu cảnh báo sớm. Phương pháp FAST giúp mọi người dân có thể dễ dàng nhận ra triệu chứng và hành động ngay trong giờ vàng cấp cứu. Việc thay đổi nhận thức xã hội và thực hành các biện pháp phòng ngừa sẽ góp phần giảm gánh nặng đột quỵ tại Việt Nam.
Hãy chăm sóc sức khỏe bản thân và người thân, đặc biệt theo dõi huyết áp và duy trì lối sống lành mạnh để phòng đột quỵ hiệu quả!
