Giới thiệu
Việt Nam là một quốc gia nhiệt đới gió mùa với mùa hè kéo dài, nhiệt độ cao thường xuyên vượt ngưỡng an toàn cho sức khỏe con người, nhất là đối với những người làm việc ngoài trời như các cô bác bán hàng rong, công nhân xây dựng, nông dân, và các nghề nghiệp tương tự. Thời tiết nắng nóng không chỉ gây khó chịu mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng, điển hình là các bệnh liên quan đến nhiệt như say nắng, kiệt sức do nóng, và mất nước nghiêm trọng.
Người lao động ngoài trời thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong nhiều giờ liền, khiến cơ thể khó duy trì nhiệt độ ổn định, từ đó dẫn đến các rối loạn do mất cân bằng nhiệt. Bài viết này sẽ tập trung phân tích những nguy cơ sức khỏe mà nhóm đối tượng này phải đối mặt, đồng thời giới thiệu vai trò và lợi ích của các loại trà thanh nhiệt truyền thống được sử dụng phổ biến tại Việt Nam như trà cúc, trà bạc hà trong việc hỗ trợ phòng ngừa các bệnh do nóng, đặc biệt là say nắng.
Bằng chứng khoa học và thực tiễn
Hiểu về say nắng và các bệnh liên quan đến nhiệt
Say nắng (heatstroke) là tình trạng mất cân bằng nhiệt cơ thể nghiêm trọng khi nhiệt độ cơ thể tăng trên 40 độ C, kèm theo các triệu chứng như nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn, mạch đập nhanh, thậm chí mất ý thức. Nếu không được xử lý kịp thời, say nắng có thể dẫn đến tử vong do tổn thương não và các cơ quan quan trọng khác.
Nghiên cứu y học cũng chỉ ra rằng, mất nước kéo dài và mất muối điện giải do ra mồ hôi quá mức khiến cơ thể mất khả năng điều hòa nhiệt và duy trì chức năng bình thường. Do đó, bên cạnh việc tránh nắng, việc tăng cường bổ sung nước và các chất điện giải là cực kỳ quan trọng với người lao động ngoài trời.
Tác dụng của trà thanh nhiệt truyền thống
Ở Việt Nam, các loại trà làm từ hoa cúc, lá bạc hà, lá sả, hoặc lá sen được biết đến như những bài thuốc dân gian giúp làm mát cơ thể. Nhiều nghiên cứu hiện đại cũng ghi nhận các thành phần thảo dược trong những loại trà này có thể hỗ trợ làm mát, giảm cảm giác nóng, và thúc đẩy quá trình thanh lọc, lợi tiểu, giúp cơ thể thoát bớt nhiệt hiệu quả.
Ví dụ, trà hoa cúc có chứa flavonoid và các chất chống oxy hóa giúp giãn mạch, điều hòa nhiệt độ cơ thể và giảm viêm. Trà bạc hà chứa menthol mang lại cảm giác mát lạnh nhanh chóng, làm dịu các đồng tử thần kinh, giúp người uống giảm cảm giác nóng bức. Ngoài ra, việc uống trà giúp duy trì việc uống nước đều đặn, tránh mất nước – một yếu tố cực kỳ quan trọng trong phòng chống say nắng.
Quan niệm sai lầm và những hành vi nguy hiểm
Nhiều người lao động ngoài trời vẫn còn quan niệm sai lầm về cách phòng tránh say nắng:
– Uống ít nước hoặc chỉ uống nước khi đã cảm thấy khát, khiến cơ thể đã mất nước trước đó.
– Tránh uống nước lạnh vì nghĩ sẽ khiến đau họng hoặc bị cảm lạnh.
– Không sử dụng mũ hoặc mặc quần áo mỏng để mặc cảm hoặc tiện lợi công việc.
– Không nghỉ ngơi đầy đủ hoặc tránh tìm bóng mát trong giờ nắng gay gắt để không bị giảm thu nhập.
Những thói quen này làm tăng nguy cơ phát triển các bệnh do nhiệt, gây tình trạng mất sức, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe.
Thực hành đúng cách để phòng chống say nắng
Dưới đây là các hướng dẫn thực tế, căn cứ trên bằng chứng y khoa, giúp người lao động ngoài trời bảo vệ sức khỏe:
1. Duy trì cấp nước thường xuyên: Uống đủ nước, trung bình 2-3 lít/ngày, chia đều từng ngụm nước nhỏ. Tiêu thụ trà thanh nhiệt như trà hoa cúc, trà bạc hà không chỉ cung cấp nước mà còn hỗ trợ hạ nhiệt.
2. Sử dụng đồ bảo hộ: Đội nón rộng vành, mặc quần áo sáng màu, mỏng nhẹ, chống nắng và thoa kem chống nắng để bảo vệ da khỏi tia UV.
3. Nghỉ ngơi hợp lý: Giữa các ca làm việc dài ngoài trời, nên dành thời gian nghỉ ngơi ở nơi bóng râm hoặc trong nhà để hồi phục.
4. Đăng ký theo dõi sức khỏe: Người lao động cần được khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu stress nhiệt hoặc bệnh lý liên quan.
5. Giáo dục và nâng cao nhận thức: Cần tổ chức các buổi tập huấn, tuyên truyền để người lao động hiểu rõ về các triệu chứng của say nắng và cách xử trí ban đầu.
Tình huống điển hình
Anh Nam, 45 tuổi, làm nghề bán hàng rong ngoài trời tại Hà Nội. Mùa hè năm ngoái, anh thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, choáng váng nhưng do bận rộn công việc nên không để ý. Một ngày nắng nóng, anh bị hoa mắt, mất ý thức tạm thời và được người dân gần đó chăm sóc kịp thời. Sau lần đó, anh thay đổi thói quen bằng cách uống nhiều trà cúc và trà bạc hà trong ngày, luôn đội mũ rộng vành, uống nước liên tục và nghỉ ngơi đều đặn dưới bóng cây. Anh cảm thấy sức khỏe cải thiện rõ rệt và không còn gặp triệu chứng say nắng.
Trường hợp của anh Nam là minh chứng rõ nét cho lợi ích của việc kết hợp các biện pháp truyền thống với thực hành bảo hộ hiện đại để bảo vệ sức khỏe người lao động.
Kết luận
Người lao động ngoài trời tại Việt Nam đối mặt nhiều nguy cơ về sức khỏe do nhiệt độ cao kéo dài. Các bệnh do nhiệt như say nắng, mất nước có thể gây hậu quả nghiêm trọng nếu không được phòng ngừa đúng cách. Việc sử dụng các loại trà thanh nhiệt truyền thống như trà hoa cúc, trà bạc hà cùng với những biện pháp bảo hộ như đội nón, mặc đồ chống nắng, uống đủ nước và nghỉ ngơi hợp lý là những giải pháp hiệu quả và dễ áp dụng.
Public health campaigns và chương trình đào tạo cần tập trung nâng cao nhận thức, phổ biến kiến thức khoa học đúng đắn để giảm thiểu tỷ lệ mắc các bệnh do nhiệt trong cộng đồng lao động ngoài trời, góp phần bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống cho nhóm đối tượng dễ tổn thương này.
