Giới thiệu
Việt Nam đang chứng kiến sự già hóa dân số ngày càng tăng, với tỷ lệ người cao tuổi dự kiến sẽ tiếp tục gia tăng mạnh trong những năm tới. Theo Tổng cục Thống kê Việt Nam, người trên 60 tuổi hiện chiếm khoảng 12% dân số và con số này dự báo sẽ vượt 20% vào năm 2035. Sự gia tăng này kéo theo nhiều thách thức trong chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, trong đó giảm thính lực là một trong những vấn đề phổ biến và nghiêm trọng nhưng thường bị bỏ qua.
Hiểu về suy giảm thính lực ở người cao tuổi
Suy giảm thính lực tuổi già (Presbycusis) là hiện tượng giảm khả năng nghe rõ, đặc biệt là các tần số cao, do sự lão hóa tự nhiên của hệ thống thính giác. Ngoài ra, các yếu tố khác như tiếp xúc lâu dài với tiếng ồn lớn, bệnh nền mãn tính như tiểu đường, cao huyết áp cũng làm tăng nguy cơ mất thính lực.
Những thay đổi này có thể bắt đầu từ độ tuổi khoảng 50 trở lên nhưng thường chỉ được người bệnh và gia đình nhận biết rõ khi biểu hiện trở nên nghiêm trọng hơn.
Dữ liệu và bằng chứng khoa học
Các nghiên cứu quốc tế và trong khu vực Đông Nam Á đều chỉ ra rằng khoảng 30-40% người trên 65 tuổi bị suy giảm thính lực từ mức vừa đến nặng. Tại Việt Nam, các khảo sát dịch tễ học tại một số tỉnh cũng ghi nhận tỷ lệ người cao tuổi bị suy giảm thính lực lên đến 35-45%.
Một nghiên cứu công bố trên tạp chí Journal of Clinical Medicine năm 2021 cho thấy suy giảm thính lực không chỉ ảnh hưởng đến khả năng nghe mà còn liên quan mật thiết với tăng nguy cơ trầm cảm, giảm khả năng giao tiếp xã hội, thậm chí ảnh hưởng tiêu cực đến trí nhớ và tăng nguy cơ sa sút trí tuệ.
Những hiểu lầm phổ biến và hành vi gây hại
- Ngộ nhận rằng giảm thính lực là hiện tượng tất yếu không thể can thiệp: Điều này khiến nhiều người cao tuổi không chủ động đi kiểm tra thính lực hay tìm kiếm phương án hỗ trợ như dùng máy trợ thính.
- Chủ quan với các triệu chứng sớm: Nhiều người tưởng nghe kém chỉ là do mất tập trung hoặc lão hóa tự nhiên nên không báo cáo với bác sĩ.
- Tiếp xúc với tiếng ồn quá mức: Do không có ý thức bảo vệ tai khi làm việc hoặc sinh hoạt ở môi trường ồn ào, dẫn đến tổn thương thính giác tăng nhanh.
Thực hành đúng đắn trong chăm sóc thính lực
Việc phát hiện sớm suy giảm thính lực sẽ mở ra cơ hội can thiệp hiệu quả nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống cho người cao tuổi. Các biện pháp sau được khuyến cáo:
- Khám thính lực định kỳ: Người cao tuổi nên được kiểm tra thính lực ít nhất mỗi năm một lần, đặc biệt là khi có các yếu tố nguy cơ như tiền sử tiếp xúc tiếng ồn hoặc bệnh lý mãn tính.
- Thực hiện biện pháp bảo vệ tai: Hạn chế tiếp xúc với tiếng ồn lớn, sử dụng nút chống ồn hoặc thiết bị bảo hộ khi cần thiết.
- Sử dụng thiết bị hỗ trợ: Máy trợ thính hoặc các thiết bị tăng cường âm thanh giúp cải thiện khả năng nghe và giao tiếp.
- Giáo dục và nâng cao nhận thức: Người cao tuổi và gia đình cần được giáo dục về tác hại của giảm thính lực cũng như lợi ích của việc kiểm tra và can thiệp kịp thời.
Tình huống bệnh nhân minh họa
Ông Nguyễn Văn An, 68 tuổi, sống tại Hà Nội, bắt đầu cảm thấy khó nghe những âm thanh nhỏ và thường xuyên phải xin người thân nhắc lại trong các cuộc trò chuyện. Ông không quan tâm đến tình trạng này vì nghĩ rằng đó là quy luật lão hóa tự nhiên. Sau một năm, ông cảm thấy cô đơn vì khó tham gia các hoạt động giao tiếp và gia đình khuyên ông đi khám thính lực. Kết quả kiểm tra cho thấy ông bị giảm thính lực ở mức vừa. Nhờ được tư vấn và sử dụng máy trợ thính, ông cải thiện đáng kể khả năng giao tiếp và hòa nhập xã hội, chấm dứt cảm giác cô lập.
Khuyến nghị từ chuyên gia
Tiến sĩ Lê Thị Mai, chuyên gia tai mũi họng tại Bệnh viện Bạch Mai, cho biết: “Suy giảm thính lực ở người cao tuổi nếu không được phát hiện và can thiệp sớm, sẽ gây ra hàng loạt vấn đề sức khỏe thể chất và tinh thần, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Vì vậy, khuyến khích mọi người cao tuổi chủ động kiểm tra thính lực định kỳ, đồng thời duy trì các thói quen bảo vệ tai rất quan trọng.”
Kết luận
Suy giảm thính lực là thách thức sức khỏe lớn cho người cao tuổi tại Việt Nam trong bối cảnh dân số già hóa nhanh. Việc nhận thức đúng đắn, kiểm tra định kỳ và can thiệp kịp thời sẽ giúp duy trì khả năng nghe, giảm nguy cơ cô lập xã hội và suy giảm nhận thức. Giải pháp toàn diện từ chính phủ, cộng đồng và gia đình là cần thiết để nâng cao nhận thức, cung cấp dịch vụ chăm sóc thính lực phù hợp, qua đó cải thiện chất lượng cuộc sống của người cao tuổi Việt Nam.
