Giới Thiệu
Ở Việt Nam, việc tự mua và sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt như paracetamol và các thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) rất phổ biến trong dân chúng. Dù có nhiều loại thuốc không kê đơn giúp giảm nhanh các triệu chứng đau nhức và sốt, nhưng việc lạm dụng hoặc dùng không đúng cách tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Bài viết này sẽ giúp bạn nhận diện 5 sai lầm phổ biến khi tự điều trị bằng thuốc giảm đau, đồng thời đưa ra những lời khuyên hữu ích giúp đảm bảo an toàn khi sử dụng.
Thông Tin Khoa Học và Bằng Chứng Lâm Sàng
1. Paracetamol và NSAIDs có cơ chế và đặc điểm khác nhau
Paracetamol (acetaminophen) thường được dùng nhiều vì hiệu quả giảm đau, hạ sốt và độ an toàn tương đối cao khi dùng đúng liều. Thuốc có thể dùng kèm hoặc không kèm thức ăn vì ít gây kích ứng dạ dày. Ngược lại, các thuốc NSAIDs như ibuprofen, naproxen có tác dụng giảm đau và chống viêm mạnh mẽ nhưng dễ gây kích ứng hoặc tổn thương niêm mạc dạ dày, vì vậy luôn cần uống sau bữa ăn hoặc cùng thức ăn để giảm nguy cơ viêm loét dạ dày.
2. Liều lượng và khoảng cách giữa các lần dùng thuốc phải được tuân thủ nghiêm ngặt
Cả paracetamol và NSAIDs đều có liều tối đa trong ngày mà người dùng không nên vượt quá. Ví dụ, paracetamol tối đa 4g/ngày cho người trưởng thành. Việc dùng thuốc quá liều hoặc quá liên tục có thể dẫn đến suy gan (paracetamol) hoặc tổn thương thận, dạ dày (NSAIDs). Bên cạnh đó, khoảng cách thời gian dùng thuốc giữa các lần cũng cần giữ đúng (thường 4-6 tiếng cho paracetamol) để tránh tích tụ quá liều trên cơ thể.
3. Trẻ em và người già là nhóm đối tượng cần cẩn trọng đặc biệt
Do khả năng chuyển hóa thuốc và độ nhạy cảm khác nhau, trẻ nhỏ và người cao tuổi dễ bị tác dụng phụ nghiêm trọng hơn. Liều dùng thường thấp hơn so với người trưởng thành và cần có sự tư vấn của chuyên gia y tế hoặc dược sĩ khi dùng thuốc.
Những Sai Lầm Phổ Biến Khi Tự Dùng Thuốc Giảm Đau và Hạ Sốt
Dưới đây là 5 sai lầm thường gặp nhất trong cộng đồng, đặc biệt tại Việt Nam:
1. Dùng NSAIDs khi đói bụng: Rất nhiều người uống ibuprofen hoặc các thuốc NSAIDs mà không ăn gì trước đó, gây tổn thương niêm mạc dạ dày dẫn đến viêm loét hoặc chảy máu tiêu hóa.
2. Trộn lẫn nhiều loại thuốc hoặc thương hiệu không cùng hoạt chất: Người dùng có thể vô tình dùng nhiều sản phẩm có cùng thành phần paracetamol mà không biết, dẫn đến quá liều nguy hiểm.
3. Dùng thuốc để giảm các triệu chứng nhẹ không cần thiết: Nhiều người tự ý dùng thuốc giảm đau, hạ sốt cho các triệu chứng nhẹ hoặc khi cơ thể chỉ cần nghỉ ngơi, có thể gây tổn thương phụ trợ mà không đáng có.
4. Không tuân thủ đúng liều lượng và khoảng cách giữa các lần dùng thuốc: Bỏ qua hướng dẫn sử dụng, uống thuốc quá liều hoặc quá thường xuyên khiến cơ thể tích tụ thuốc, làm tăng nguy cơ tác dụng phụ.
5. Uống rượu hoặc các chất kích thích cùng lúc dùng thuốc: Sự kết hợp này làm tăng nguy cơ tổn thương gan (với paracetamol) hoặc dạ dày (với NSAIDs), cũng như ảnh hưởng đến hiệu quả chữa bệnh.
Thực Hành Sử Dụng Thuốc An Toàn
Dưới đây là các hướng dẫn giúp dùng thuốc giảm đau, hạ sốt đúng cách:
– Với paracetamol: Có thể dùng cùng hoặc không cùng thức ăn. Không nên vượt quá 4g/ngày cho người trưởng thành, chia đều cách nhau ít nhất 4 giờ.
– Với NSAIDs (ví dụ ibuprofen): Luôn uống kèm hoặc ngay sau bữa ăn, tránh dùng lúc đói để giảm nguy cơ kích ứng dạ dày. Không dùng quá 1200mg/ngày cho người trưởng thành không có chỉ định y tế khác.
– Tránh trộn các loại thuốc paracetamol hay NSAIDs mà không có hướng dẫn chuyên môn. Trước khi dùng, kiểm tra nhãn mác và thành phần thuốc cẩn thận.
– Người cao tuổi và trẻ em: Nên tham khảo ý kiến dược sĩ hoặc bác sĩ về liều dùng phù hợp.
– Không uống rượu khi đang sử dụng các thuốc này.
Kịch Bản Bệnh Nhân Minh Họa
Ông Nam, 68 tuổi, bị đau khớp nhẹ và sốt nhẹ trong vài ngày. Ông sử dụng một loại thuốc paracetamol với liều cao hơn mức khuyến cáo vì nghĩ “uống nhiều sẽ nhanh khỏi”. Ông cũng uống thuốc NSAIDs khi đói để giảm đau nhanh. Một tuần sau việc đau bụng dữ dội và buồn nôn xuất hiện. Khi vào viện, được chẩn đoán viêm loét dạ dày và suy chức năng gan do quá liều paracetamol. Trường hợp này minh họa rõ ràng những hậu quả nguy hiểm của việc tự dùng thuốc sai cách mà rất nhiều người có thể gặp phải.
Khuyến Cáo Từ Các Chuyên Gia
TS. Nguyễn Thị Hương, chuyên gia dược học tại Hà Nội, khuyến cáo: “Người dân cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng, không tự ý tăng liều hoặc phối hợp thuốc khi không có chỉ định. Đặc biệt cần cảnh giác với thuốc dùng cho trẻ em và người già. Khi có nghi ngờ hoặc triệu chứng bất thường, hãy liên hệ ngay với dược sĩ hoặc bác sĩ để được tư vấn.”
Kết Luận
Tự dùng thuốc giảm đau, hạ sốt là việc phổ biến, nhưng nếu không biết cách có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe. Nắm rõ các sai lầm phổ biến như uống NSAIDs khi đói, quá liều paracetamol, hoặc trộn thuốc không rõ thành phần giúp người dùng nâng cao nhận thức và sử dụng thuốc an toàn hơn. Đặc biệt, sự tư vấn của các dược sĩ và nhân viên y tế nhằm bảo đảm đúng liều, đúng cách và kiểm soát tác dụng phụ là vô cùng cần thiết. Hy vọng bài viết sẽ giúp bạn và gia đình phòng tránh được những rủi ro không mong muốn khi sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt.
