Giới thiệu
Ung thư đại trực tràng (CRC) là một trong những bệnh ung thư phổ biến và gây tử vong hàng đầu trên thế giới. Việc phát hiện và điều trị bệnh ở giai đoạn đầu giúp tăng tỷ lệ sống sót đáng kể. Tuy nhiên, các triệu chứng ban đầu của ung thư thường rất nhẹ hoặc giống với những rối loạn tiêu hóa thông thường, khiến nhiều người chủ quan hoặc nhầm lẫn. Ở Việt Nam, tỷ lệ mắc ung thư đại trực tràng đang gia tăng nhanh chóng do nhiều yếu tố về lối sống và chế độ ăn ngày càng western hóa. Bài viết này sẽ giúp bạn nhận biết sớm 5 dấu hiệu có thể cảnh báo ung thư đại trực tràng, từ đó hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của việc tầm soát định kỳ, đặc biệt với những người trên 45 tuổi hoặc có nguy cơ cao.
Dữ liệu khoa học và bằng chứng lâm sàng
Ung thư đại trực tràng phát triển từ lớp niêm mạc bên trong đại tràng hoặc trực tràng, thường bắt đầu bằng những polyp nhỏ lành tính có thể trở thành ác tính trong nhiều năm. Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, ung thư đại trực tràng đứng thứ ba về tỷ lệ mắc mới và là nguyên nhân tử vong thứ hai trên toàn cầu. Tại Việt Nam, số liệu từ Viện Ung thư Quốc gia cho thấy tỷ lệ mắc mới đang gia tăng, nhất là ở người dưới 50 tuổi.
Nghiên cứu lâm sàng chỉ ra rằng việc phát hiện sớm bệnh qua tầm soát đại tràng (như nội soi đại tràng hoặc xét nghiệm phân tìm máu ẩn FIT) có thể giảm tỷ lệ tử vong đến 60-70%. Giai đoạn khởi đầu khi khối u còn nhỏ thường không gây triệu chứng rõ ràng, nên 5 dấu hiệu sớm dưới đây rất quan trọng để không bỏ sót:
1. Thay đổi liên tục trong thói quen đại tiện
Một trong những biểu hiện sớm nhất là thay đổi kéo dài trong đại tiện, có thể là tiêu chảy hoặc táo bón không giải thích được. Nếu tình trạng thay đổi này duy trì hơn 4 tuần, người bệnh cần cảnh giác bởi các rối loạn tiêu hóa thông thường như hội chứng ruột kích thích thường không kéo dài lâu như vậy.
2. Có máu trong phân
Máu tươi hoặc máu sẫm trong phân là tín hiệu cảnh báo không nên bỏ qua. Nhiều người cho rằng máu chỉ xuất phát từ bệnh trĩ, nhưng thực tế, đây có thể là dấu hiệu của tổn thương niêm mạc do polyp hoặc khối u ung thư gây chảy máu. Nếu phát hiện máu trong phân, nên đi khám và làm các xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán chính xác.
3. Mệt mỏi, suy nhược không rõ nguyên nhân
Ung thư đại trực tràng có thể gây mất máu âm thầm qua phân máu và dẫn tới thiếu máu, gây ra cảm giác mệt mỏi kéo dài, chóng mặt hoặc yếu sức mà không rõ nguyên nhân. Hiện tượng này rất dễ bị bỏ qua vì không liên quan trực tiếp đến tiêu hóa.
4. Phân nhỏ, hẹp bất thường
Việc cảm thấy phân nhỏ hơn, hẹp hơn so với bình thường trong một thời gian dài có thể báo hiệu khối u làm hẹp lòng đại tràng. Đây là dấu hiệu thường bị bỏ qua vì nhiều người nghĩ rằng đó chỉ là thói quen thay đổi tạm thời.
5. Đau bụng hoặc khó chịu kéo dài, đầy hơi
Cảm giác đau hoặc khó chịu ở vùng bụng dưới hoặc quanh đại tràng như chướng bụng, buồn nôn, đầy hơi kéo dài mà không có nguyên nhân rõ ràng cũng cần được điều tra kỹ lưỡng.
Những hiểu lầm thường gặp và hành vi có hại
Một trong những quan niệm sai lầm phổ biến là “máu trong phân luôn là do bệnh trĩ” khiến nhiều người chủ quan không kiểm tra bệnh lý tiềm ẩn khác như ung thư. Ngoài ra, nhiều người thường bỏ qua các dấu hiệu nhỏ, đợi đến khi triệu chứng nặng hoặc cơ thể suy nhược mới tìm đến bác sĩ, dẫn đến việc phát hiện bệnh khi đã ở giai đoạn muộn, khả năng điều trị kém.
Bảng dưới đây trình bày những hiểu lầm thường gặp liên quan đến triệu chứng ung thư đại trực tràng:
| Hiểu lầm phổ biến | Thực tế |
|———————–|—————————|
| Máu trong phân chỉ do bệnh trĩ | Máu có thể do polyp hoặc ung thư gây chảy máu |
| Thay đổi đại tiện không quan trọng nếu không đau | Thay đổi kéo dài có thể là dấu hiệu ung thư |
| Có thể tự điều trị tiêu chảy hoặc táo bón tại nhà | Cần khám nếu triệu chứng kéo dài trên 4 tuần |
Thói quen chăm sóc sức khỏe đúng đắn và hướng dẫn thực hành
Để giảm nguy cơ và phát hiện sớm ung thư đại trực tràng, bạn nên:
– Thực hiện tầm soát định kỳ theo hướng dẫn y tế, từ tuổi 45 trở đi đối với người bình thường và sớm hơn nếu có yếu tố nguy cơ như tiền sử gia đình, viêm đại tràng mãn tính.
– Tập thể dục đều đặn, duy trì cân nặng hợp lý.
– Ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn và nhiều chất béo.
– Theo dõi kỹ các dấu hiệu đại tiện, không chủ quan với các triệu chứng mới hoặc kéo dài.
– Khám ngay khi phát hiện máu trong phân hoặc các dấu hiệu bất thường.
Khuyến nghị từ chuyên gia
Bác sĩ Nguyễn Minh Khoa, chuyên gia tiêu hóa, cho biết: “Ung thư đại trực tràng có thể chữa khỏi nếu được phát hiện và can thiệp sớm. Tầm soát bằng nội soi hoặc xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân là công cụ quan trọng giúp phát hiện polyp hoặc ung thư ngay khi chưa có triệu chứng rõ ràng. Người dân không nên chủ quan với bất kỳ dấu hiệu nào liên quan đến đại tiện.”
Tình huống bệnh nhân minh họa
Ông John, 52 tuổi, thường xuyên thay đổi thói quen đại tiện từ táo bón sang tiêu chảy kéo dài hơn 1 tháng và thỉnh thoảng thấy máu đỏ tươi dính trên giấy vệ sinh. Ban đầu ông nghĩ do bệnh trĩ và tự mua thuốc điều trị. Tuy nhiên, khi mệt mỏi và sút cân, ông đến khám và được làm nội soi đại tràng phát hiện polyp tiền ung thư. Nhờ phẫu thuật và theo dõi kịp thời, ông hiện sức khỏe ổn định và tái khám định kỳ.
Kết luận
Ung thư đại trực tràng là bệnh lý nguy hiểm nhưng có thể được chữa khỏi nếu phát hiện sớm. Thay đổi đại tiện kéo dài, máu trong phân, mệt mỏi không giải thích được, phân nhỏ hẹp, và đau bụng kéo dài là những dấu hiệu cảnh báo quan trọng cần được chú ý. Bỏ qua hoặc nhầm lẫn những dấu hiệu này có thể làm trễ thời điểm điều trị. Người trên 45 tuổi, đặc biệt có tiền sử gia đình hoặc các yếu tố nguy cơ nên thực hiện tầm soát định kỳ theo khuyến cáo. Việc duy trì lối sống lành mạnh và cảnh giác với các bất thường liên quan đại tiện sẽ góp phần giảm đáng kể gánh nặng bệnh tật do ung thư đại trực tràng. Hãy chủ động bảo vệ sức khỏe ngay hôm nay!
